Maakt literatuur mensen beter?

De OCW-redactie ontving een bevel (‘moet’) van een lezeres (leraar Nederlands te Enschede) om aandacht te besteden aan dit bericht in de Volkskrant van vandaag. Amerikaanse onderzoekers hebben vastgesteld dat mensen die echte literatuur lezen, zich beter kunnen inleven in anderen dan lezers van verpleegstersromannetjes. De wetenschappers denken dat dit komt ‘doordat literaire fictie gelaagde karakters beschrijft’. Het zou kunnen. Kijk bijvoorbeeld eens naar het grootste literaire werk in onze literatuurgeschiedenis, Van den vos Reinaerde. Is deze ‘felle met den rode baerde’ een held of een schurk? OK, hij stelt de hypocrisie, hebzucht en corruptie van de aristocratie aan de macht. Maar zelf bezondigt hij zich aan sadisme, sodomie en valsheid in geschrifte. En wij als lezer kunnen een glimlach moeilijk onderdrukken als Reinaert op een afstandje de gruwelijke mishandeling van Tibeert de Kater gadeslaat en van venijnig commentaar voorziet: “vindise goet die muse, Tybeert, ende vet?” Niet alleen Reinaert is een ‘gelaagd karakter’, wij zijn zelf geen haar beter! ‘De wetenschappers hopen met dit onderzoek de educatieve en maatschappelijke waarde van literatuuronderwijs aan te tonen,’ staat in het bericht. De Israelische schrijver Amos Oz ging een aantal jaren geleden in de Volkskrant nog een stapje verder. ‘Literatuur maakt mensen beter’ schreef hij ronduit: “Als je op reis gaat naar een ander land, zul je monumenten zien, de musea, de landschappen en historische plaatsen waar dat land bekend om staat. Als je geluk hebt, weet je er zelfs een gesprekje aan te knopen met de lokale bevolking, voordat je met een stapel foto’s en ansichtkaarten weer naar huis gaat. Wanneer je een buitenlandse roman leest, gaat het sneller. Dan reis je direct naar de afgelegen, intiemste plekjes van een ander land en van andere mensen. (…) Als gewone toerist loop je over straat, kijk je omhoog langs de gevel van een oud huis en zie je een vrouw uit haar raam staren. Daarna loop je weer door. Maar als lezer overkomt je meer, je bent bij haar, in haar kamer, in haar hoofd. (…) Daarom geloof ik dat literatuur een brug is tussen volkeren. En dat zich kunnen inleven in iemand een tegengif tegen fanatisme kan zijn.” Ik weet niet of Amos Oz hier niet al te optimistisch is over het heilzame effect van literatuur. Zouden de soepjurken afgelopen weekend in Noord-Oost-Nigeria één student minder afgeknald hebben als ze Een verhaal van liefde en duisternis gelezen hadden?