Van Gogh herhaalt zichzelf

Ook wel eens gedacht, als u ergens in een museum een schilderij van Vincent van Gogh zag hangen: hé, heb ik dat niet eerder gezien? Kan kloppen. Van Gogh maakte vaak nieuwe versies (hij sprak van répetitions in zijn brieven aan broer Theo) van zijn belangrijkste werken, bijvoorbeeld het portret van postbode Roulin en het schilderij van zijn slaapkamer in Arles. Zo’n ‘repetitie’ was duidelijk meer dan alleen een kopie. Door hetzelfde onderwerp herhaalde malen te schilderen, probeerde Van Gogh alle mogelijkheden die het thema bood, uit te diepen. Dikwijls beviel de nieuwe uitvoering hem beter dan het origineel. Een andere betekenis van het woord ‘répetition’ is repetitie in onze uitleg van oefening of overhoring. Voor Van Gogh was ieder schilderij een examen, een proeve van bekwaamheid. Een bron van grote vreugde als hij slaagde, de oorzaak van diepe frustratie als het niet lukte. Dat de broers Van Gogh wel degelijk ook die uitleg van het woord repetitie in gedachten hadden, blijkt uit een brief die Vincent in januari 1888 aan Theo schreef. Daarin maakt hij melding van de aanschaf van een werk van Degas. Ook iemand die regelmatig nieuwe versies van zijn eigen schilderijen maakte, wat de broers Van Gogh zeer fascinerend vonden. De titel van het aangekochte schilderij – dat een groep oefenende balletdanseressen laat zien – luidde: ‘La Répetition’. (Bron: Wonders & Marvels.) (Toen critici Gerard Reve in de nadagen van diens schrijverscarrière het verwijt maakten dat hij ‘zichzelf begon te herhalen’, was zijn reactie : ‘wie moet ik anders herhalen?’).