Bijna dagelijks maak je debatten mee tussen liefhebbers van de e-reader en aanhangers van het papieren boek. Het is een eindeloze herhaling van argumenten: gemakkelijk, licht en goedkoop tegenover onderstrepen, terugbladeren en gewend zijn. De Volkskrant zet alles nog eens op een rij en komt tot de conclusie dat ‘het boek’ ‘beter’ is, ondank de opmars van de e-reader in de handtas en de tablet in de schooltas. Daniël Janssen, communicatiewetenschapper in Utrecht, zweert bij papier: “De iPad belemmert het studerend lezen”. En dat terwijl tablets binnen vijf jaar de standaard zullen zijn in het onderwijs. Janssen vindt het maar gek dat niemand zich afvraagt of lezen van een scherm wel werkt. De wetenschap stelt die vraag wel. Er zijn zo’n honderd onderzoeken beschikbaar, die bijna allemaal uitwijzen dat papier de voorkeur geniet boven tablet of beeldscherm. Sommige onderzoekers wijzen op de ‘fysieke component’: we willen een boek kunnen vasthouden. Lezen is veel meer een lichamelijke bezigheid dan we denken. Bovendien willen we belangrijke passages kunnen onderstrepen. Niet alleen als hulp bij het leren van een tekst, maar omdat de fysieke ervaring van het strepen helpt bij het begrijpend lezen. Nog een mogelijke verklaring: lezen van papier nemen we meer serieus dan van een scherm. Als we een tekst echt goed willen lezen, maken we een print. Klopt, maar het digitale abonnement op De Groene Amsterdammer bevalt toch wel heel goed, en scheelt een hoop oud papier. En als de Volkskrant eens een keer te laat is, wordt er niet meer gemopperd, maar gaat in alle rust de iPad aan, die de digitale editie al vanzelf heeft binnengehaald. Papier en scherm zullen het nog lang naast elkaar volhouden, elk met zijn eigen merites. Al roept de opmars van het digitale schoolboek wel degelijk vragen op. Studerend lezen doe je met je handen, met je pen en je markeerstrift. Maar wie weet duurt het niet lang of de tablet is alweer achterhaald en vervangen door een digitale, oprolbare placemat, waar naar hartelust op gemarkeerd, gekrast en onderstreept kan worden. Aan het eind van het verhaal in de Volkskrant maakt wetenschapper Janssen nog een kromme vergelijking: “De Mona Lisa op je iPad is en blijft iets anders dan het schilderij.” Daar gaat het natuurlijk niet om. Je moet de Mona Lisa op je iPad niet vergelijken met het echte schilderij, maar met een afbeelding in een boek of tijdschrift. En dan wint de iPad het dik. Probeer op papier maar eens zo in te zoomen.
Harrie Jonkman zegt
Je hebt lezers die het boek helemaal schoonhouden bij het lezen, het boek zelfs voor het gebruik kaften. Je hebt ook lezers die, hoe mooi en duur het boek ook is, direct beginnen te strepen. Lezen en strepen gaat bij hen samen op. Tot die laatste groep behoor ik. Dit kan bij e-boeken even goed. Studerend lezen doe je dan met je vingers.