In de National Gallery te Londen is een niet zo bekend schilderij te zien van de Florentijnse kunstenaar Giovanni Bilivert (1585-1644). Op het eerste gezicht een traditioneel heiligenportret, volgens het infobordje waarschijnlijk bedoeld als altaarstuk. Maar er is iets geks aan de hand met dit schilderij.
Wie was die Bilivert? Zijn vader heette eigenlijk Jan Jacob Bijlevelt, een goudsmit uit Delft, die in 1573 naar Florence was verhuisd om voor de De’ Medici’s te gaan werken. Zijn zoon koos voor een carrière als kunstschilder en werkte onder meer in Siena, Rome en Florence. Daar schilderde hij ergens tussen 1610 en 1620 “Sint Zenobius wekt een dode jongen tot leven”. Het schilderij valt op door zijn heldere kleuren, ook nog na vierhonderd jaar. Vooral het contrast tussen enerzijds het diepblauw van de lucht en het kleed van de moeder en anderzijds het stemmige bruin, grijs en zwart van de kleding van de omstanders, is opvallend. Midden daartussen glanst de bordeauxrode voering van het kazuifel van de heilige, en linksonder het grasgroene pakje van de tot leven gewekte jongen. Opmerkelijk is dat de twee hoofdpersonen van de scène, de wanhopige moeder en de zwijmelende bisschop, geen van beiden in de gaten lijken te hebben dat het jochie allang weer in orde is. Zenobius was als bekeerling aan het eind van de vierde eeuw werkzaam als bisschop van Florence. Er worden verschillende duiveluitdrijvingen en wonderbaarlijke genezingen aan hem toegeschreven, waaronder dus die van het jongetje op het schilderij. In al zijn bescheidenheid koos Zenobius ervoor in een kale Florentijnse toren te wonen, in plaats van een royaal bisschoppelijk paleis. Overigens wordt die soberheid bepaald niet weerspiegeld in de protserige outfit van de heilige op het schilderij van Bilivert. Kijken we nog wat beter, dan zien we een paar rare dingen. De toren op de achtergrond slaat natuurlijk op de eenvoudige woonsituatie van Zenobius. Maar kijk je door je oogharen, dan lijkt die toren wel een persiflage op het dramatische hoofd van de heilige, inclusief diens glorieuze mijter en dat delicate mondje. En wat moeten we met die half afgebroken regenpijp rechts? Is dat niet een karikatuur van die deftige staf van de heilige bisschop? Wacht eens even… Toen vader Bijlevelt in 1573 vanuit Delft naar Italië vertrok, was de Tachtigjarige Oorlog in volle gang. En Delft stond nou niet direct bekend om zijn Spaansgezinde politiek. Stel dat Bijlevelt notoir anti-paaps was en in Italië zijn reformatorische sympathieën heeft overgedragen op zijn zoon Giovanni… En dat die een paar jaar na de dood van zijn vader zin had om eens lekker stiekem die hele Roomse santenkraam op de hak te nemen, uiteraard zonder zijn opdrachtgevers in verlegenheid te brengen, want de schoorsteen moest wel roken. Kijk nog eens goed naar die extatische tronie van de heilige Zenobius: een slecht acterende Sinterklaas, die toch eigenlijk niet serieus te nemen is… De protestantse Hollander Bilivert moet gelachen hebben in zijn vuistje, zeker toen de rekening betaald was.
Geef een reactie