Zijn eigen neger

Het verhaal van de neger in Amerika is het verhaal van Amerika, zegt Samuel L. Jackson namens James Baldwin, als voice-over in I Am Not Your Negro. De formidabele documentaire van Raoul Peck is gebaseerd op het eerste hoofdstuk van een nooit voltooid boek van Baldwin over de dood van drie zwarte voorvechters van gelijke burgerrechten: Malcolm X, Medgar Evers en Martin Luther King. Alle drie vermoord in de jaren zestig door blanke racisten. We zien archiefbeelden van de welbespraakte James Baldwin, te gast in de Dick Cavett Show. We zien ook opnames van gruwelijke voorbeelden van gewelddadig racisme, door de jaren heen, tot en met recente gebeurtenissen in Ferguson, Baltimore en Cleveland. Het begin van de documentaire hakt er meteen goed in, als we zien hoe in 1957 de vijftienjarige Dorothy Counts als eerste zwarte scholier in Charlotte, North Carolina, naar een witte school durft te gaan. Na vier dagen lang bedreigd en bespuugd te zijn door haar medescholieren, nemen haar ouders haar weer van school. Peck zet reclamespotjes en filmfragmenten over het onbekommerde blanke bestaan in de jaren dertig, veertig en vijftig recht tegenover schrijnende beelden van rassenonlusten en lynchpartijen. James Baldwin (1924-1987) legt uit dat de ‘neger’ of het ‘racisme’ niet het eigenlijke probleem zijn. Het is de blanke angst voor die onbekende zwarte binnendringer, gevoed door onwetendheid, gedachteloosheid en morele apathie. Zijn vraag is niet primair hoe de positie van het zwarte volksdeel verbeterd kan worden, maar hoe Amerika een land kan worden waar racisme is uitgebannen. Het is niet per se de neger die hem aan het hart gaat, maar de toekomst van zijn land. ‘Ik ben geen neger, ik ben een mens.’ En àls hij al een neger is, dan is hij zijn eigen neger.