Van Julian Barnes was The Sense of an Ending een paar jaar geleden nogal in de belangstelling, mede vanwege de film. Op dit moment wordt in alle boekenbijlagen zijn nieuwste boek The Only Story (zeer positief) besproken. Daartussen zat The Noise of Time, en die wist op de een of andere manier aan onze aandacht te ontsnappen, tot onlangs in de boekhandel opeens de schitterende cover in het oog sprong. Alleen die was de bescheiden (pocket)prijs al waard. Het verhaal speelt in de Sovjet Unie, ten tijde van de staatsterreur van Stalin en zijn opvolger Chroetsjov. Als het begint, is het mei 1937. Elke avond staat een man de hele nacht met zijn koffer naast zich te wachten bij de lift van zijn flatgebouw in Leningrad. Hij verwacht elk moment te worden opgehaald om naar het Grote Huis te worden gebracht, waar weinigen levend uitkomen. De man wil niet dat zijn gezin met de nachtelijke arrestatie geconfronteerd wordt. Later blijkt het om de grote componist Dimitri Sjostakovitsch te gaan, die bij de Macht in ongenade is gevallen vanwege zijn opera Lady Macbeth of Mtsensk. Stalin vond het waardeloos, ‘formalistisch’ (l’art pour l‘art, zeg maar), terwijl kunst juist bedoeld is om het volk op te voeden. Partijkrant Pravda is er als de kippen bij om het werk van Sjostakovitsch af te serveren als ‘chaos in plaats van muziek’. Vanaf dat moment, en voor de rest van zijn leven, is de componist zich ervan bewust dat het elk moment afgelopen kan zijn met hem. The Noise of Time laat prachtig zien hoe moeilijk, eigenlijk onmogelijk het is om in een dictatuur als kunstenaar te overleven zonder volledig te capituleren voor de Macht. Hoe je nog muziek kunt maken die niet overstemd wordt door het lawaai van de tijd. (The Sense of an Ending was al dubieus vertaald als Alsof het voorbij is, maar waarom is hier in godsnaam gekozen voor Het tumult van de tijd?)
Zie ook: Kwade genia en Komt er ooit een eind aan iets?
Geef een reactie