Wie als liberaal-democraat denkt dat Wilders, Trump, Orban, Erdogan, Salvini en Brexit opeens uit de lucht zijn komen vallen en dat populisme een probleem van voorbijgaande aard is, maakt zichzelf wat wijs. In hun boek National Populism, The Revolt Against Liberal Democracy tonen de Britse politicologen Roger Eatwell en Matthew Goodwin overtuigend aan dat het nationaal-populisme al decennia lang in opkomst is en dat het nog vele jaren de wereldpolitiek zal beïnvloeden. Eenvoudig omdat de onderliggende oorzaken niet zo maar weg zullen zijn. Eatwell en Goodwin signaleren vier van die oorzaken. De eerste is wantrouwen in het democratisch systeem. Mensen hebben het gevoel dat er niet naar hen geluisterd wordt, dat alles beslist wordt in achterkamertjes of op ongrijpbare platforms als ‘Brussel’. De tweede oorzaak is de angst dat de eigen historische identiteit wordt aangetast door immigratie en de instroom van vreemde culturen. De derde factor is het gevoel in brede lagen van de bevolking dat men erop achteruitgaat en dat de inkomensverschillen steeds groter zullen worden. Vierde oorzaak van de opkomst van populisten is onthechting. Kiezers achten zich niet meer automatisch verbonden met traditionele politieke partijen en voelen zich vrij te stemmen in dienst van hun onmiddellijke eigenbelang.
Eatwell en Goodwin maken er werk van enkele hardnekkige mythes omtrent populisme om zeep te helpen. Zoals de gedachte dat populisme alleen mensen met de laagste inkomens aanspreekt. Fout: populismesupporters vind je in alle lagen van de bevolking. Of het idee dat populisten antidemocraten zouden zijn. Fout: ze willen vaak juist méér democratie, bijvoorbeeld in de vorm van referenda.
Heel af en toe laten de auteurs hun eigen (liberaal-democratische) positie doorschemeren, maar over het algemeen stellen ze zich neutraal en objectief op en laten ze meestal de cijfers spreken, wat de kracht van hun betoog zeer ten goede komt. Ze tonen begrip voor het ongenoegen van ‘het volk’ en schromen niet de vinger op de zere plek te leggen: als ‘links’ in de jaren tachtig minder enthousiast het neoliberalisme omarmd had en bovendien wat meer oor had gehad voor de immigratiezorgen onder brede lagen van de bevolking, dan had het waarschijnlijk zijn traditionele achterban veel minder van zich vervreemd en in de armen van de luidruchtig lonkende populisten gedreven.
Wat nu? Eatwell en Goodwin voorzien dat de middenpartijen in toenemende mate hun toevlucht zullen nemen tot wat ze noemen ‘populism-lite’. Denk in onze contreien aan slimmeriken als Buma en Dijkhof. En in Amerika aan Hillary Clinton, die haar Europese bondgenoten vorige week adviseerde de immigratie eens flink in te perken, teneinde de populisten de wind uit de zeilen te nemen. (Misschien was het ook beter geweest om in de aanloop naar de presidentsverkiezingen mogelijke Trump-stemmers niet weg te zetten als ‘sneue types’.) En wat staat links te doen om het tij te keren? Een voorbeeld nemen aan Bernie Sanders en Jeremy Corbyn, die het aandurven weer eens een authentiek links geluid te laten horen. En daarnaast de zorgen van het volk over invloed, welstand en immigratie serieus nemen.
Geef een reactie