Gemiddeld gaat het de mensen geweldig in de kapitalistische wereld, maar de rijkdom stapelt zich op bij een steeds kleinere groep multimiljardairs. Het is geen nieuwe observatie, en ook geen nieuw fenomeen. Maar de weerstand groeit. Filosofe Joke Hermsen, woonachtig in Frankrijk, vertelde vorige week in VPRO Boeken hoe ze een aantal maanden terug opeens geconfronteerd werd met gele hesjes. Haar aanvankelijke veronderstelling dat het een beweging vanuit de rechts-populistische hoek was, blijkt tot haar opluchting ongegrond. Het betreft voor het grootste deel gewone mensen, van straatvegers tot leraren. Platgetrapt door het neoliberale kapitalisme en verraden door president Macron, die geen enkele verkiezingsbelofte nakomt maar wel de vermogensbelasting heeft afgeschaft. Toevallig las Hermsen in die tijd een essay van Hannah Arendt over de Duitse socialiste Rosa Luxemburg (1871-1919). Luxemburg, honderd jaar geleden om haar politieke opvattingen door de Duitse overheid vermoord, streed voor een wereld van gelijkheid en sociale rechtvaardigheid. Wat de gele hesjes met Rosa Luxemburg verbindt, is de overtuiging dat een echte volksopstand onafhankelijk en onverwacht moet zijn. Dus niet gekoppeld aan een politieke partij of agenda. ‘Spontaan verzet plegen is uitdrukking geven aan het menselijk vermogen nee te zeggen tegen onrecht en ongelijkheid. De voorwaarden voor dit verzet zijn kritisch bewustzijn, betrokkenheid bij de wereld en enthousiasme’, zo omschrijft Hermsen de opvattingen van Luxemburg en Arendt in haar essay Het tij keren. Als vitaliserende aanvulling op de falende parlementaire democratie roept Hermsen het door Luxemburg gepropageerde concept van ‘burgerraden’ in herinnering; groepen door het lot aangewezen burgers die een afspiegeling van de bevolking vormen en niet gehinderd door partijpolitiek of electorale belangen zich gezamenlijk over een politieke kwestie buigen (en zich na afhandeling daarvan weer opheffen). Ze bestaan al in IJsland en in sommige Nederlandse gemeentes. Door burgers goed te informeren en directe politieke invloed te geven, bestrijd je wat Hannah Arendt noemt de ‘wereldloosheid die uit kan monden in barbarij’ en neem je het rechtspopulisme de wind uit de zeilen.
Geef een antwoord