De ware literatuursnob huivert bij torenhoge verkoopcijfers. Maar De avond is ongemak is écht goed. Marieke Lucas Rijneveld is in de eerste plaats een groot stilist, en doet met haar overvloed aan treffende vergelijkingen denken aan Elsschot. Bij het insmeren van haar kinderen met uierzalf tegen de vrieskou ‘zette moeder haar dikke vingers in ons gezicht als in een kaas waar ze aan voelde en op klopte om te kijken of de korst aan het rijpen was’. Bij het ontbijt strooide ze ‘met precisie poedersuiker door een zeefje, als de eerste lichte sneeuw die vanochtend over de ruggen van de blaarkoppen in het weiland viel voordat we ze naar binnen joegen’. Toen Rijneveld hoorde dat ze de International Booker Prize had gewonnen, verklaarde ze zo trots te zijn ‘als een koe met zeven uiers’ – ook een vergelijking uit het boek. Waar De avond is ongemak ook aan doet denken, is De avonden van Gerard Reve. We zien dezelfde worsteling van een onaangepaste puber (nou ja, ‘Jas’ is 12 en Frits Egters 21, maar toch) met een vijandige, bedreigende en onbegrijpelijke buitenwereld, uitmondend in surrealistische dromen en excentrieke fantasieën. Het boerengezin waarin Jas opgroeit, is ontwricht door de dood van een van de kinderen, verdronken bij het schaatsen. Vader en moeder zijn zo van slag, dat ze niet meer toekomen aan het opvoeden van de drie overblijvende kinderen. De oudste, Obbe, verliest zich in verveling en opstandigheid. De middelste, Jas, doet op haar tiende haar jas niet meer uit en verpakt haar frustratie in een eeuwigdurende constipatie. De meest onaangedane van het gezin is nog het jongste kind, Hanna, die volgens Jas kan ‘nadenken voor je iets gaat zeggen, bij mij gaat dat andersom’. De avond is ongemak herinnert óók aan De avonden door de effectieve inzet van sfeerbepalende details. Zo zit de uierzalf in ‘een geel blik van Bogena’, kijkt ‘moeder steevast op maandag naar Lingo’, is Jas verliefd op ‘de krullenmevrouw van Het Sinterklaasjournaal’ en heeft Obbe bijna zijn verzameling flippo’s compleet. Waarom het boek zo heet, is niet helemaal duidelijk: niet alleen de avond, het hele leven van Jas is ongemak, 24/7.
Geef een reactie