Zo’n zwijger wás Willem van Oranje helemaal niet. En zeker niet als hij een flinke borrel op had, wat nogal eens het geval was. René van Stipriaan legt in zijn prachtige biografie De Zwijger, Het leven van Willem van Oranje uit dat ‘zwijgen’ opgevat moet worden als ‘zich niet uiten’. Oranje liet nooit het achterste van zijn tong zien, weigerde openlijk partij te kiezen en probeerde op die manier zo veel mogelijk politieke en religieuze opties open te houden. Tot diep in de Opstand hield hij vol trouw te zijn aan de koning van Spanje, terwijl hij aan niemand zo’n hekel had als aan de koning van Spanje. Nooit heeft hij zich ondubbelzinnig uitgesproken over zijn religieuze overtuiging: hij was katholiek, calvinist of lutheraan zoals het hem uitkwam. Van Stipriaan citeert een andere biograaf, volgens wie Willem van Oranje ‘zo ongeveer alle kwaliteiten [bezat] die Machiavelli aan een slagvaardig vorst toeschreef: volhardend, geneigd tot nemen van grote risico’s, erop vertrouwend dat Vrouw Fortuna haar gunsten vooral aan de vastberaden figuren schenkt, niet te veel gloriëren bij succes, niet bij de pakken neerzitten bij een nederlaag, in staat getrouwen te overtuigen, daarbij zo sluw zijn als een vos dan wel zo sterk als een leeuw, en beseffen dat een staatsman niet al te scrupuleus kan zijn in zijn methoden “since in politics the harsh rule prevails that necessity knows no law”’. Oranje deinsde er niet voor terug te liegen, te vervalsen of op z’n minst de waarheid te verdraaien. Alles ten dienste van het Doel: de Nederlanden bevrijden van het Spaanse juk. Maar was dat wel het Doel? Aan het eind van zijn boek concludeert Van Stipriaan dat het Oranje toch zeker net zo veel ging om eigenbelang, om het belang van de Nassau-dynastie, om de rehabilitatie van een geslacht dat na een glorieus begin (drie eeuwen lang landsheren van Gelre, met grote bezittingen in Brabant, Luxemburg, Vlaanderen, Holland en Bourgondië) danig in de versukkeling was geraakt, terwijl de Habsburgers van Karel V en Filips II vanuit een nietig graafschapje in Zwitserland tot de grootste machthebbers in de wereld waren uitgegroeid. Er moest iets rechtgezet worden, vond Oranje, en de Opstand was een uitgelezen kans om de verloren statuur te herwinnen.
Beluister hier de podcast William the Silent, Father of the Netherlands
Geef een reactie