De afgesleten kinderkopjes van Köpenick glanzen in de bleke voorjaarszon. Het voorstadje van Berlijn baadt in een weldadige rust. Hoe anders was het op 16 oktober 1906, toen alles in rep en roer raakte door een opzienbarende actie van Der Hauptmann von Köpenick. De voormalige schoenmaker en kruimeldief Wilhelm Voigt heeft geen papieren, vanwege zijn strafblad. Doordat hij geen papieren heeft, komt hij niet in aanmerking voor een vaste baan. Dus moet hij zijn levensonderhoud bij elkaar scharrelen en stelen, waardoor hij et cetera. Dan besluit hij deze vicieuze misère te doorbreken. Op een rommelmarkt koopt hij zich [Lees meer…]
De schaatsende beer
“De Brocken, die als een Olympus boven de rest van het Harzgebergte uittorent, bood Goethe niet alleen een weids uitzicht over het bevroren Noord-Duitse land, maar ook een diepe blik in zijn eigen ziel. Hij liet zich, eenmaal boven gekomen, meevoeren door het denkbeeld dat de granieten berg die hij bedwongen had, steunde op het binnenste van de aarde, en dat hij, op de top gezeten, contact had met de grote samenhang van de onvatbaar langzame, zacht sprekende natuur.” Mathijs Deen vertelt in De grenzeloze rivier, verhalen uit het rijk van de Rijn, met graagte over Goethes voettocht naar de top van de Brocken, in juli 1785. Zoals hij ook likkebaardend de geschiedenis opdist van de Romeinen, die gauw doorhadden dat ze beter aan hun kant van de rivier konden blijven. En van Karel de Grote, die bij Mainz vergeefs rekende [Lees meer…]
Albert Cuyp zet de tijd stil
Op de dijk langs het Haringvliet, een paar kilometer van Dordrecht, zie je opeens waar Albert Cuyp die fameuze luchten vandaan had. Alsof het water van de rivieren, en verderop de Noordzee, zich spiegelt in het zwerk, met dromerige wolkenmassa’s die zonder haast voorbijglijden: op de schilderijen van Albert Cuyp is de tijd verstild tot een permanente, kalme namiddag. De tentoonstelling In het licht van Cuyp (Dordrechts Museum, tot 8 mei) geeft een prachtig overzicht van het werk van de Dordtenaar Albert Cuyp (1620-1691). Hij was een van de meest prominente landschapschilders van de Gouden Eeuw, maar die roem moet het vooral hebben van de terugwerkende kracht. Cuyp was eigenlijk alleen bekend in zijn geboortestad en werkte uitsluitend voor lokale [Lees meer…]
Hoe komen we de winter door?
Vanavond om 22.15 uur op Canvas. De ‘vorst’ in de titel staat niet alleen voor het in deze uithoek van Denemarken meedogenloze winterseizoen, maar ook voor de barre tijden van honger en armoede die de bevolking te wachten staan, na alweer een verregende oogst. De oude boer Jens denkt de rampspoed voorlopig voor te kunnen blijven door – in godsnaam dan maar – de verkoop van zijn land aan zijn buurman, met als voorwaarde dat die er meteen zijn dochter als bruid bijneemt. Als er even later een beter bod komt van een meer bemiddelde streekgenoot, gooit Jens net zo makkelijk het roer om en laat hij zijn buurman stikken. Goed aan Før Frosten (Before the frost, Denemarken, 2019) is dat je Jens zowel kunt haten vanwege zijn gevoelloze handelsgeest, als waarderen om zijn dappere, compromisloze strijd tegen de ondergang van zijn bedrijf en zijn gezin. En we krijgen een [Lees meer…]
Zo mooi ziet stilte eruit
Als bij u in de buurt de documentaire Silence of the Tides van regisseur Pieter-Rim de Kroon te zien is, en u bent liefhebber van de Wadden, of u bent iets anders, dan zou ik er maar heengaan, want het is een bijna twee uur durend, oogverblindend eerbetoon aan het grootste intergetijdengebied ter wereld. Zo’n film waarbij je elke seconde denkt: wat een fantastische foto, waarom hij wel en ik niet? En dan heeft het beeld alweer plaatsgemaakt voor een ander adembenemend shot. Wat een werk moet het geweest zijn. Wat een geduld was ervoor nodig. Hoe lang hebben de makers van deze film op de loer gelegen voordat precies die steltloper in beeld kwam schrijden. Hoeveel kilometers hebben ze meegespoord met de Duitse [Lees meer…]
Blik in de hel
Vanavond om 20.27 uur op NPO3. Brimstone van de Nederlandse regisseur Martin Koolhoven kreeg destijds vóór hij ergens te zien was al het aureool van een uitzinnige geweldsorgie. Alsof Koolhoven de zeven jaar productietijd voornamelijk besteed had aan het verzamelen van zoveel mogelijk lichamelijk en psychisch geweld. En ja, als je niet zo goed bestand bent tegen beeldvullende schotwonden, verbeten geselingen van blote vrouwenruggen en het snijden van messen in uiteenlopende lichaamsdelen, kijk dan maar niet. Los daarvan, of misschien wel mede daardóór, is Brimstone een krachtig in beeld gebracht gruwelverhaal, waarvan je zowel kunt denken dat het een psychologische (nee, psychopathische) thriller is, als een bijtende aanklacht tegen [Lees meer…]
Een echte Ishiguro
Als Gerard Reve weer eens in een boekenbijlage moest lezen dat hij ‘zichzelf herhaalde’, vroeg hij zich altijd af: wie moet ik dán herhalen. In onderstaande video bekent Kazuo Ishiguro dat hij zichzelf ook voortdurend herhaalt. De lezers hebben het alleen niet zo in de gaten, omdat hij telkens een ander genre of een nieuwe setting kiest. Het klopt: bij het lezen van zijn nieuwste boek Klara and the Sun moet je onwillekeurig denken aan de butler in Remains of the Day, hoewel Ishiguro zelf wijst op de verwantschap met Never let me go. Klara is allang niet meer van de nieuwste generatie robots – dat weet ze zelf ook heel goed. Die moderne B3-types kunnen alweer veel meer. Haar hoop dat ze toch nog eens gekocht wordt, begint langzamerhand te vervliegen. Tot op een dag Josie in de winkel staat. Haar moeder voelt veel meer voor zo’n [Lees meer…]
Tu mir den Coffee weg!
Vanaf het moment dat een onbekend genie uit Ethiopië of Yemen besloot een bes die geiten nerveus en springerig maakt te drogen, malen en met water te begieten, is koffie altijd een van de meest populaire dranken gebleven. Arabische dokters uit die tijd bestempelden het goedje zelfs tot tovenaarsdrank. Doorgewinterde koffiedrinkers als Voltaire, Swift en Kerouac debatteerden in de koffiehuizen over literatuur, filosofie en van alles en nog wat. Van Honoré Balzac wordt zelfs beweerd dat hij bezweken is aan een overdosis koffie (maar het kan ook heel goed syfilis geweest zijn.)
Hoewel koffie in Bachs tijd [Lees meer…]
De witstoel
Van Michelangelo is bekend dat hij voor de plafondschildering van de Sixtijnse Kapel maandenlang achterover op een steiger heeft gelegen. (Toen hij met de eerste helft klaar was en de steiger verplaatst werd naar de andere helft, zag hij tot zijn ontzetting dat hij, gezien van de grond, veel te petieterig had geschilderd. De tweede helft is dan ook veel ruimer opgezet.) Maar hoe ging het eigenlijk met die immense gewelven op tientallen meters hoogte in al die kerken en kathedralen? Daar hadden ze de witstoel voor. In de Grote Kerk van Breda is er een te zien. Een hoogwerker avant la lettre, vergelijkbaar met die bakjes waarin glazenwassers zich tegenwoordig langs de verdiepingen van hoge kantoorgebouwen op en neer bewegen. Hoe werkte dat? Als je goed kijkt, zie je in de gewelven overal gaten. Door die gaten liet men touwen naar beneden zakken, waarmee de witstoel met de schilders tot vlak onder het plafond werden getakeld. Er zijn in Nederland nog maar drie witstoelen over: in Breda, Bolsward en Zwolle. Grappig toeval: op de achtergrond is juist zo’n moderne hydraulische hoogwerker te zien, van waaruit de stormschade aan een hoog glas-in-loodraam wordt gerepareerd.
(On)gelukkige jeugd
Belfast, 1969. Opnieuw laait het geweld op tussen protestanten en katholieken, of in dit geval vooral protestanten tégen katholieken. De straat waarin de protestantse Buddy in de film Belfast (GB, 2021) opgroeit, verandert daardoor op slag van veilig en gezellig in grimmig en gevaarlijk. Zijn ouders proberen zich afzijdig te houden, wat niet meevalt. Met zijn vader telkens twee weken op karwei in Engeland probeert Buddy er samen met zijn moeder en zijn fantastische grootouders het beste van te maken. Is emigratie naar Canada of Australië een optie? Maar hoe moet dat dan met Buddy’s vrienden en de prille liefde voor zijn schoolvriendinnetje. En: opa en oma gaan toch wel mee? Intussen [Lees meer…]