“We hebben het beste Europa dat we ooit hebben gehad, maar het staat hevig onder druk. Het kan echt zomaar uiteenvallen. We hebben individuele betrokkenheid nodig om het te verdedigen,” aldus de Britse historicus, schrijver en journalist Timothy Garton Ash onlangs in het programma Buitenhof. Hij werd geïnterviewd naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek Homelands, A Personal History of Europe (wat simpeltjes vertaald als ‘Europa’, maar ‘Thuislanden’ was in het Nederlands al bezet). Dat ‘persoonlijke’ in de ondertitel kun je op allerlei manieren uitleggen. Bijvoorbeeld als ‘van de schrijver zelf’. Timothy Garton Ash is een van die prominente Europeanen die altijd aanwezig zijn als er iets gebeurt in Europa. Hij kent en sprak met iedereen die Europa heeft gemaakt [Lees meer…]
Immer bereit
Kleo Straub is een Oost-Duitse topagent bij de Stasi. In het begin van de achtdelige serie op Netflix kruipt ze onder de Muur door (het is 1987) om in West-Berlijn iemand onschadelijk te maken, het soort klusjes waarvoor ze – zoals het hoort bij de Stasi – ‘altijd klaar staat’. Maar dan neemt haar carrière een onverwachte wending en belandt ze als de eerste de beste verrader in de gevangenis. Het wie en waarom hiervan is vervolgens de rode draad in de serie. Er zit een intrigerende discrepantie tussen de zware thematiek (de verstikkende atmosfeer in de voormalige DDR) en de luchtige manier waarop het verhaal is vormgegeven. Bijna alles wat Kleo doet of zegt is onweerstaanbaar grappig, terwijl ze, eenmaal op vrije voeten na de val van de Muur, toch de ene liquidatie na de andere voor haar rekening neemt. Daarbij wordt ze geassisteerd door [Lees meer…]
Kinky Friedman 1944-2024
Eergisteren overleed de Texaanse zanger, schrijver en ex-politicus Kinky Friedman. Hij was 79 en leed aan de ziekte van Parkinson. Texas Jewboy Kinky Friedman was een multitalent. In 1973 sloeg hij in met het album Sold American, gerust een klassieker op het gebied van de messcherpe grotestadscountry, met juweeltjes als ‘They ain’t making Jews like Jesus anymore’ en ‘Get your biscuits in the oven and your buns in the bed’. En zo kwam er nog een serie van een stuk of tien platen. Begin jaren tachtig raakte zijn muziekcarrière in het slop. Kinky Friedman gooide het roer om en werd detectiveschrijver. Hoofdpersoon in zijn boeken is ene Kinky Friedman, een gevatte speurneus die grappend en grollend de ene na de andere New Yorkse moord [Lees meer…]
Het geweten is een mooi, doch onpraktisch bezit
Toen Simon Carmiggelt ’s morgens thuis voor het raam stond, zag hij de heer Willemse passeren. Hij had zijn wandelstok wel bij zich, maar hij leunde er niet op zoals hij doet om vijf uur, wanneer hij zich binnensleept in zijn stamcafé. Nu hoefde het niet. Hij waande zich onbespied. Die wandelstok houdt verband met zijn geweten. En het [Lees meer…]
Ach, een lijk meer of minder
The Dead Don’t Hurt is nog maar een paar minuten onderweg en er zijn al heel wat van die doden te betreuren. De zes neergeschoten slachtoffers van de dronken patjakker Weston Jeffries bijvoorbeeld. Maar vooral ook de vrouw om wie deze prachtige film draait: Vivienne Le Coudy (gespeeld door Vicky Kriebs). De scène komt pas veel later in de film terug: regisseur (en hoofdrolspeler, en producent, en componist van de filmmuziek) Viggo Mortensen jongleert met een haast duizelingwekkende hoeveelheid terug- en vooruitblikken: opletten dus! The Dead Don’t Hurt is een western die speelt ten tijde van de Amerikaanse Burgeroorlog. De thematiek (jonge vrouw streeft naar vrijheid en onafhankelijkheid/machtige mannen die zich alles denken te kunnen permitteren/het dilemma tussen liefde en moraal/de broosheid van een mensenleven) is [Lees meer…]
Ontroerend hard
1991. Het begint al op het vliegveld van Warschau. Ruth (Lena Dunn) wacht op haar vader, die in New York hun vlucht heeft gemist. ‘Ik moest nog even naar McDonald’s.’ Wíl Edek (Stephen Fry) eigenlijk wel met zijn dochter op reis door het Polen van zijn jeugd? Ja, op zich wel, maar hij hoeft niet zo nodig allerlei familieherinneringen op te halen. Terwijl het Ruth dáár nou juist om te doen is. Treasure is een mooi voorbeeld van wat de Duitsers Vergangenheitsbewältigung noemen: verwerking van het verleden. Edek laat de dingen van vroeger het liefste rusten: wat voor nut heeft het om het allemaal weer op te rakelen? We wonen nu in New York en we zijn New Yorkers. Maar Ruth denkt daar heel anders over, en wil bijvoorbeeld niets liever dan het huis zien waar Edek is opgegroeid en waar zijn familie in de oorlog uit werd gegooid. Edek lacht alles [Lees meer…]
Getikte voorouders
‘Maar u bent anders; ook wel een beetje getikt, maar toch goed,’ zegt het herderinnetje Pamela tegen burggraaf Menardo. Een beetje getikt zijn eigenlijk alle personages in het werk van Italo Calvino (1923-1985). Of in elk geval in de drie verhalen die samen de bundel Onze voorouders vormen, onlangs heruitgegeven in de mooie vertaling van Henny Vlot, uit 1986.
In De gespleten burggraaf gaat het over de jonge edelman Medardo van Terralba, die in de strijd tegen de Turken precies doormidden wordt gekliefd, en zijn leven vervolgt als twee helften, de ene slecht, de andere goed. De baron in de bomen doet het leven uit de doeken van Cosimo Piovasca van Rondò, die op twaalfjarige leeftijd weigert nog langer thuis de verplichte slakken te eten en uit boosheid in een boom klimt, om de rest van zijn leven geen [Lees meer…]
Zwemmen in het wier
Lynne Hanson trekt op haar tiende studioalbum Just A Poet meteen flink van leer met het stoere, jazzy Outlaw Lover, aangepleisterd met een robuuste, smerige gitaarsolo. Vervolgens de meer bluesy kant op in Just A Little Bit, ook hier een hoog wie-doet-me-wat-gehalte: ‘A heartbreak hurts, but never killed anyone’. Maar dan onzekerheid, in The Princess and Her Pea, waarin een verloren liefde iemand met de neus op de feiten drukt: er is geen redden aan. In Just A Poet horen we dat je misschien wel mooie songteksten kunt schrijven, maar dat je daar weinig aan hebt als je met pech langs de weg staat. Lynne Hanson uit Ottawa, Canada laat zich niet gek maken. Ze weet dat ze [Lees meer…]
Wie ben je?
Gary Johnson (gespeeld door Glen Powell) is een saaie filosofiedocent aan de universiteit en helpt de plaatselijke politie met technische klusjes. Dan gebeurt het dat hij wordt ingeschakeld als nep-huurmoordenaar, bedoeld om aanstaande opdrachtgevers erin te luizen en achter de tralies te krijgen. Hij neemt allerlei gedaantes aan en weet zich elke keer weer onherkenbaar te vermommen. Hij ontdekt dat hij zich als de stoere ‘Ron’ een stuk lekkerder voelt dan als de suffe leraar die hij in het echt is. Het wordt ingewikkeld als hij – niet geheel onbegrijpelijk – valt voor de charmes van Madison Masters, een knappe brunette (gespeeld door Adria Arjone) die van haar gewelddadige echtgenoot [Lees meer…]
Pleij op zijn best
Stap in de auto, stop het hoorcollege Middeleeuwen van Herman Pleij in de cd-speler, rij naar Besançon, en je zult niet één keer ‘eh’ horen. Pleij, pensioenprofessor in de middeleeuwse cultuurgeschiedenis, is een begaafd en meeslepend spreker. Een entertainer die wat te melden heeft. Pleij is óók schrijver, van belangrijke titels over de literatuur en cultuur van de middeleeuwen en latere tijden. In het kader van de Maand van de Geschiedenis schreef hij het essay Geluk!? – van hemelse gave tot hebbeding, waarin hij uitzoekt hoe de gelukservaring door de eeuwen heen tot de mens is gekomen of hoe de mens die gelukservaring door instanties buiten hem om zoveel mogelijk onthouden is. Geluk hoorde nu eenmaal niet bij het leven op aarde, dus alles wat de mens geluk dreigde