Fotograaf Walker Evans wilde eigenlijk commercieel bezig zijn, maar in de tijd van de grote depressie in de jaren dertig was hij blij dat hij een baantje bij de Amerikaanse overheid kon krijgen. Hij moest in opdracht van de regering vastleggen wat de effecten waren de Farm Security Administration, een instantie die bedoeld was om de armste boeren en landarbeiders enigszins te ondersteunen. Evans was zich 
aanvankelijk nauwelijks bewust van de deplorabele staat waarin een groot deel van het Amerikaanse platteland zich bevond. Pas door de lens van zijn Leica zag hij de armoede, honger, criminaliteit, ziekte en kindersterfte in de zuidelijke staten. In 1936 nam hij ontslag om zich samen met journalist James Agee te richten op het leven van de 
sharecroppers. Een goede Nederlandse vertaling van dit woord bestaat niet. Het komt erop neer [Lees meer…]
De elfenkoning
Wie rijdt er zo laat door nacht en wind?
Het is een vader met zijn kind.
Hij houdt de jongen vast in zijn arm,
Omklemt hem stevig en houdt hem warm.-
Waarvoor toch ben je zo bang, mijn zoon?-
Voor de elfenkoning, met mantel en kroon;
Zie jij dan, vader, de elfenkoning niet?-
Mijn zoon, dat is een nevelsliert.-
‘Mijn liefste kind, kom mee met mij!
Zo’n leuke spelletjes spelen wij: [Lees meer…]
Niet vandaag, Adolf
Afgelopen zaterdag stierf de 92-jarige Rafi Eitan in een ziekenhuis in Tel Aviv. Hij was de man die in 1960 met een spectaculaire ontvoering de gevluchte Adolf Eichmann uit Argentinië naar Israël wist te halen. Het proces tegen de procesmanager van de holocaust vond plaats in Jeruzalem en begon in april 1961. Uiteraard werd Eichmann schuldig bevonden. Op 1 juni 1962 stierf hij aan de galg. Een van de bij het proces aanwezige verslaggevers was de filosofe en schrijfster Hannah Arendt. In Eichmann in Jerusalemheeft ze het over de ‘banaliteit van het kwaad’, waarmee ze wilde aangeven dat het verkeerd is om iemand als Eichmann als een monster te zien. Eichmanns misdaden waren monsterlijk, maar hijzelf was banaal en ordinair. Hij was geen [Lees meer…]
Ondergang
De periode voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog geldt als een van de gelukkigste die de mensheid, althans die in Europa, gekend heeft. In De wereld van gisteren schrijft Stefan Zweig: “Als ik probeer voor de tijd vóór de Eerste Wereldoorlog, waarin ik ben opgegroeid, een hanteerbare aanduiding te vinden, hoop ik het meest pregnant te zijn als ik zeg: het was de gouden eeuw van de zekerheid. Alles in onze bijna duizend jaar oude Oostenrijkse monarchie leek gebaseerd op duurzaamheid, en voor die onaantastbaarheid leek de staat zelf de hoogste garantie.” Dezelfde monarchie heerste ook in Boedapest. Maar in 1913 waren het verval, de erosie, de teloorgang al in gang gezet, ook al hadden nog niet veel mensen dat in de gaten. In Sunset van de Hongaar László Nemes (Oscar voor Son of Saul) zien we een jonge Joodse vrouw, Irisz Leiter, die [Lees meer…]
Drugs en rituelen
De trekvogels uit de filmtitel duiken op in alle vijf ‘zangen’ van Pájaros de Verano (Colombia,2018). Ze staan symbool voor de veranderingen die zich in de jaren zestig tot tachtig voordoen op het platteland in het noorden van Colombia. Terwijl de oude generatie krampachtig vasthoudt aan de mystieke traditie van gelukbrengende talismannen, voorspellende dromen, vermanende huisgeesten en versteende rituelen, verdient de jeugd miljoenen met de opkomende drugshandel.
Rapayet dingt naar de hand van de knappe Zaida, lid van een bevriende clan. Om de forse bruidsschat te kunnen opbrengen, gaat hij in zee met een handige ritselaar. Al gauw komen ze erachter dat er veel geld te verdienen is met de productie en verkoop van marihuana. Maar drugs komen niet zonder geweld. Verscholen achter grote zonnebrillen veranderen de lokale stamoudsten [Lees meer…]
Wonderlijke dingen
“Daer is oock eenen Michael Agnolo van Caravaggio, die te Room wonderlijcke dinghen doet.” Voor een aantal Utrechtse schilders was deze opmerking in Karel van Manders Schilderboeck in het begin van de zeventiende eeuw een reden om ook maar eens naar Rome te trekken. Hendrick ter Bruggen, Dirck van Baburen en Gerard van Honthorst waren zwaar onder de indruk van de wonderlijke dingen die Caravaggio op het doek of aan de muur smeet. Zoiets hadden ze nog nooit gezien. Compromisloos realisme, heftige emoties, modellen die zo van de straat geplukt leken, en dat alles in een nooit vertoond samenspel van licht en donker. Dat wilden zíj ook! En ze kónden het ook. Natuurlijk niet zo goed als de meester zelf. Maar wel toch met vaak een eigen draai aan de thematiek. Voor slaafs [Lees meer…]
Nog een dag
Als iemand een brug heeft geslagen tussen journalistiek en literatuur, is dat de Poolse reisschrijver Ryszard Kapuścińki (1932-2007). Wanneer het in de wereld ergens smeulde of brandde, [Lees meer…]
Perlenpoeder op een pruimenboom
Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan komt Hermitage Amsterdam onder de titel De Schatkamer met een serie topstukken uit het hoofdkantoor in Sint-Petersburg. De expositie is zeer gevarieerd, van archeologische vondsten uit oude culturen en sculpturen en kostbaarheden uit de Grieks/Romeinse tijd, tot hoogtepunten uit de schilderkunst met grote namen als Da Vinci, Dürer, Van Dyck, Matisse, Rembrandt, Tintoretto, Velázquez en Van der Weyden. Een van de hoogtepunten is dit prachtige Chinese kamerscherm uit de zeventiende eeuw. Dit soort kostbare objecten werden neergezet bij deuropeningen. Voor de sier, maar ook om boze geesten buiten te houden. De voorzijde toont een den bij een rots, een symbool van standvastigheid, doorzettingsvermogen en veerkracht. Op de achterzijde is een gedicht te lezen van [Lees meer…]
Hangend in de hoogte
Jimmy Webb is een van de succesvolste liedjesschrijvers in de moderne Amerikaanse muziekgeschiedenis. Denk alleen maar aan songs als By The Time I Get To Phoenix (een hit voor Johnny Rivers), MacArthur Park (Richard Harris) en Wichita Lineman, dat een immens verkoopsucces werd voor Glen Campbell (in 1968). Webb kwam op het idee voor het liedje toen hij zo’n eindeloze autorit maakte door Washita County, Oklahoma. Hoog in een van de talloze telefoonpalen langs de weg was een eenzame reparateur (lineman) aan het werk. Omdat ‘Washita’ niet zo lekker klonk, nam hij de vrijheid om er ‘Wichita’ van te maken. De lineman checkt de telefoonmasten op kortsluiting of overbelasting. Hij hoort gesprekken zingen in de kabels. De lineman is altijd aan de lijn. Eigenlijk is hij aan vakantie toe, maar zolang het niet regent of [Lees meer…]
Waar zijn jullie, wijze meisjes?
In het onvolprezen project All of Bach is het de beurt aan misschien wel een van Bachs allermooiste cantaten, Wachet auf, ruft uns die Stimme (BWV 140). De tekst gaat over het verhaal van de dwaze en wijze bruidsmeiden, uit het evangelie van Mattheüs. ’s Avonds zitten de meiden bij elkaar met een olielampje in de hand te wachten op hun bruidegom. Vijf van hen waren zo slim om een extra voorraadje olie mee te nemen. De anderen moesten op pad om nieuwe olie te kopen. En laat nou nét [Lees meer…]