Vanavond om 20.00 uur op Veronica. De mensheid bestaat zo’n 125.000 jaar. In die tijd schijnen er rond de 107 miljard mensen op aarde geleefd te hebben. Die zullen allemaal naar de maan gestaard hebben. Met verwondering, nieuwsgierigheid, ontzag of verlangen. Hoe uitverkoren zijn wij dat, van al die miljarden aardbewoners, onze generatie nu net heeft meegemaakt dat er mensen op die maan geland zijn? Wat voor een onvoorstelbare prestatie dat was wordt nog eens duidelijk door de film First Man (2018, VS, Damien Chazelle). Neil Armstrong en zijn mannen bereisden het universum in vehikels die van roestige klemmen, lostrillende schroeven en rammelende bodemplaten aan elkaar leken te hangen. De expeditie werd aangestuurd met behulp van computers die vele malen minder rekenkracht hadden dan de een simpele smartphone van nu. Onder druk van de competitie met de Russen werden testen overgeslagen [Lees meer…]
Echt waar
Vanavond om 23.19 uur op NPO3. Pas achteraf drong het tot deze kijker door dat The Big Sick (2017) écht waargebeurd is en dat de stand-up comedian Kumail Nanjiani echt bestaat en dat hij dus eigenlijk gewoon zichzelf speelde en dat het dus logisch was dat het wel in orde kwam met die zeer zorgelijke coma van zijn vriendin Emily (Zoe Kazan), want anders hadden ze later immers nooit samen het scenario kunnen schrijven. Had het verschil gemaakt voor deze kijker, als dat allemaal vooraf bekend was geweest? Vermoedelijk niet, want de lichtvoetige toonzetting en opgeruimde sfeer van de film pasten absoluut niet bij een naargeestige afloop. Kumail en Emily komen na een optreden van Kumail met elkaar in gesprek en zijn binnen de kortste keren smoorverliefd. Maar Kumail komt uit een traditioneel-Pakistaanse familie, waar het gebruikelijk is dat er binnen de eigen kring getrouwd wordt. Thuis vertelt [Lees meer…]
Berliner Unwille
Gek eigenlijk dat er van Berlijn, de meest fascinerende stad van Europa en stampvol geschiedenis, nooit een chronologische, samenhangende biografie is geschreven. Tot voor kort dan, want in 2020 verscheen Berlin, The story of a city van de Engelse historicus Barney White-Spunner, die jarenlang in het naoorlogse Duitsland gelegerd was als militair. White-Spunner begint bij het begin: twee middeleeuwse visserstadjes die aan weerszijden van het riviertje de Spree liggen – Cölln en Berlijn – en die langzaam aan elkaar vastgroeien (typerend voor de hele ontstaansgeschiedenis van Berlijn: niet uitbreiden, maar samenklonteren). Hoe kon Berlijn vanuit dat bescheiden begin uitgroeien tot de wereldstad van nu? Een centraal begrip in het boek is de Berliner Unwille, de neiging van Berlijn en [Lees meer…]
Madoc eindelijk gemaect
De beroemdste Nederlandse tekst uit de middeleeuwen is Van den vos Reynaerde, geschreven door ‘Willem die den Madoc maecte’. Die Madoc heeft de mediëvistiek al eeuwen voor een raadsel gesteld, aangezien er behalve de naam nooit iets van gevonden is. Toch moet het in zijn tijd een zekere bekendheid en faam hebben gekend, want waarom zou de auteur er meteen in de eerste regel van zijn volgende werk al zo expliciet en trots naar verwijzen? Eindelijk is deze mysterieuze tekst nu boven water gekomen, zij het dat daar wel de literaire vindingrijkheid van Nico Dros voor nodig was. In zijn nieuwe roman Willem die Madoc maakte speelt hij een vernuftig spel met fictie en literatuurgeschiedenis. De ik-figuur is een door zijn universiteit uitgerangeerde mediëvist, die door toeval een onbekend middeleeuws [Lees meer…]
Die Kunst der Gesellschaft
In 1962 kreeg de architect Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969) van de senaat van Berlijn de opdracht een museum te ontwerpen voor de kunst van de twintigste eeuw. De Neue Nationalgalerie werd gebouwd tussen 1965 en 1968 en is het enige ontwerp van Mies van der Rohe dat na de oorlog in Duitsland tot stand kwam. Tussen 2015 en 2021 kreeg het museum een grote onderhoudsbeurt. Sinds 22 augustus 2021 is het weer open. Wie Berlijn bezoekt, kan er niet omheen. Al was het alleen al [Lees meer…]
Alle sporen gewist
In Polen geldt in 1983 de staat van beleg, als gevolg van de toenemende oppositie tegen het communistisch regime. De jonge student en dichter Grzegorz Przemyk wordt op straat gearresteerd om niks. Op het politiebureau slaan en schoppen ze hem zo hard dat hij een paar dagen later overlijdt. Het lijkt erop dat hij moest boeten voor de politieke activiteiten van zijn moeder Barbara. Grzegorz vriend Jurek is de enige getuige van de mishandeling. Samen met Barbara besluit hij te vechten voor rechtvaardigheid en tegen de politie te getuigen. Als meer dan twintigduizend mensen achter de kist van Grzegorz door Warschau lopen, begrijpen de machthebbers dat ze een serieus imagoprobleem hebben. Bewind, politie en justitie zetten alle middelen in om de agenten vrij te pleiten. Het grootste slachtoffer is [Lees meer…]
Over dokters en snoepverkopers
Athene wordt algemeen beschouwd als de bakermat van de democratie. Geen wonder dat democratische, of zichzelf zo noemende wereldleiders zich graag laten fotograferen voor het Parthenon. Gek genoeg waren de Griekse filosofen helemaal niet zo dol op democratie. Socrates bijvoorbeeld komt in het werk van zijn leerling Plato naar voren als iemand die uiterst pessimistisch is over dat hele democratische gedoe. In een dialoog met een van zijn studenten vergelijkt Socrates het landsbestuur met een schip. Hij vraagt de student: als je met een schip de zee op gaat, wie heb je dan het liefst aan het roer – zo maar iemand, of een ervaren stuurman? De laatste natuurlijk, zegt de leerling. Socrates: maar waarom zou je het besturen van het land dan overlaten aan amateurs? Goed kiezen is een vaardigheid, niet iets wat je doet op intuïtie. Burgers moet hier systematisch in geschoold worden. Mensen zonder opleiding [Lees meer…]
Het boek was slechter
Op 31 juli 2016 schreven we dit over Graham Swifts Moeders Zondag: “Op 30 maart 1924 is het in Engeland Moeders Zondag. Het huispersoneel in de landhuizen en kastelen krijgt een dag vrij voor familiebezoek. Maar Jane Fairchild, dienstmeisje bij de familie Niven, heeft geen familie, want ze is een vondeling. Ze neemt zich voor de dag lezend in de tuin door te brengen. Lezend ja, want voor een dienstmeisje is ze behoorlijk ontwikkeld. Veel later zal ze zelf een gevierd schrijfster worden. Ze heeft het huis voor zichzelf, want de Nivens gaan op bezoek bij kennissen. “Maar toen was de telefoon gegaan en had ze – omdat het een van haar talloze taken was – zich gehaast om op te nemen. En haar hart was opgesprongen. Dat was een zinsnede die je in boeken [Lees meer…]
Jonge vrouwen in vuur en vlam
Vanavond om 21.20 uur op Canvas. Een vrouwelijke kunstschilder was aan het eind van de achttiende eeuw een zeldzaamheid. Een naakte, pijp rokende vrouw, gezeten voor een haardvuur, zal ook geen gebruikelijk verschijnsel geweest zijn. Laat staan een koortsachtige liefdesrelatie tussen twee jonge vrouwen. Taboes die in Portrait de la jeune fille en feu (Frankrijk, 2019) zo schilderachtig en overtuigend in beeld gebracht worden, dat je vergeet dat het taboes geweest moeten zijn. In het begin van de film wordt Marianne naar een eiland voor de Franse kust geroeid, met als opdracht een huwelijksportret te schilderen van de jonge Héloïse, voor deze gaat trouwen met een rijke Milanees. Héloïse wíl dat echter helemaal niet, het huwelijk niet, en het schilderij dus ook niet. Er zit voor Marianne niets anders op dan de aanstaande bruid tijdens hun lange wandelingen stiekem te observeren en ’s nachts aan het schilderij te [Lees meer…]
Niets menselijks is hem vreemd
De titel Ich bin dein Mensch (D, 2022) zegt veel. ‘Ich’ is Tom: een robot. Dat ‘bin’ geeft aan dat Tom ‘is’ en dus in staat is op zijn bestaan te reflecteren. Dat bestaan houdt in: bezit te zijn (‘dein’) van iemand – in dit geval Alma, een wetenschapper die verbonden is aan het Berlijnse Pergamon Museum. Zij doet namens haar werk mee aan een onderzoek naar kunstmatige intelligentie. Haar bijdrage bestaat erin drie weken lang samen te leven met een levensechte robot, die volledig op haar wensen en leefgewoontes is geprogrammeerd. Tom noemt zichzelf ‘mens’, wat precies lijkt te kloppen. Hij weet hoe hij zich moet gedragen (soms weet hij dat beter dan Alma zelf), is aangenaam gezelschap, formuleert prachtig, heeft humor en is niet van zijn stuk te brengen. Dat is precies wat Alma begint te irriteren: zo’n perfecte [Lees meer…]