Het is op de een of andere manier een vreemde gedachte dat Townes van Zandt eergisteren 75 jaar zou zijn geworden, als hij niet op nieuwjaarsdag 1997, of op een andere dag, was overleden. Wie jong sterft, blijft altijd jong. Dan is het ook niet raar dat er af en toe een nieuw album van zo iemand uitkomt. Sky Blue is nieuw, maar de nooit eerder uitgebrachte opnames stammen al uit 1973. Het betreft een aantal oerversies van bekende nummers (Poncho & Lefty, Rex’ Blues, Snake Song), enkele covers (waaronder het wonderschone The Last Thing On My Mind van Tom Paxton) en twee totaal nieuwe liedjes (All I Need en Sky Blue), waarvan je je afvraagt hoe het [Lees meer…]
Spectaculaire retorica
Na de val van Napoleon keert de rust terug in Europa en is het al gauw weer de elite die aan de touwtjes trekt. In Manchester bloeit de textielindustrie en groeit de kloof tussen de puissant rijke fabriekseigenaren en het uitgezogen proletariaat, dat ook nog eens te kampen krijgt met lagere lonen en kunstmatig opgejaagde prijzen. Ingrediënten genoeg voor onrust en opstand. In 1819 wordt een grote protestbijeenkomst georganiseerd op het Petersplein in Manchester. In de film Peterloo (GB, 2019) van Mike Leigh, bekend van onder meer Mr. Turner, neemt die aanvankelijk vredelievende maar uiteindelijk gewelddadig neergeslagen opstand alleen het laatste half uur beslag, fantastisch in beeld gebracht trouwens. De twee uur ervoor wordt voor een groot deel gevuld met welbespraaktheid. We horen de ene briljante redevoering na de andere. Gewoon ergens op straat, in een huiskamer of op een heuvel in de buurt. Dat [Lees meer…]
Nee zeggen
Gemiddeld gaat het de mensen geweldig in de kapitalistische wereld, maar de rijkdom stapelt zich op bij een steeds kleinere groep multimiljardairs. Het is geen nieuwe observatie, en ook geen nieuw fenomeen. Maar de weerstand groeit. Filosofe Joke Hermsen, woonachtig in Frankrijk, vertelde vorige week in VPRO Boeken hoe ze een aantal maanden terug opeens geconfronteerd werd met gele hesjes. Haar aanvankelijke veronderstelling dat het een beweging vanuit de rechts-populistische hoek was, blijkt tot haar opluchting ongegrond. Het betreft voor het grootste deel gewone mensen, van straatvegers tot leraren. Platgetrapt door het neoliberale kapitalisme en verraden door president Macron, die geen enkele verkiezingsbelofte nakomt maar [Lees meer…]
Manhattan Beach
In een villa aan het strand van Manhattan woont in de jaren dertig een zekere Dexter Styles. Als Eddie Kerrigan bij hem op bezoek gaat, mag zijn twaalfjarige dochter Anna mee. Wat de twee te bespreken hebben, weet Anna niet. Maar ze heeft wel in de gaten dat de fascinerende Styles een belangrijke rol gaat spelen in haar leven en dat van haar vader. Jaren later draagt Anna als een van de eerste vrouwelijke duikers in de marinehaven van Brooklyn haar steentje bij aan het winnen van de oorlog. Haar vader is inmiddels spoorloos verdwenen. Als Anna min of meer toevallig de mysterieuze Styles weer tegen het lijf loopt, wordt het raadsel van Eddie’s verdwijning langzaam maar zeker ontrafeld. Met Manhattan Beach sleepte Jennifer Egan vorig jaar al haar tweede Pullitzer Prize in de wacht. Het is een ingenieus vlechtwerk van wisselende perspectieven, behendige [Lees meer…]
De staat tegen de klas
Wat misschien nog het meest frappeert aan Das Schweigende Klassenzimmer (D, 2019) is de onvoorstelbare banaliteit van het Oost-Duitse communistische systeem. Het straatbeeld, met slecht geklede passanten, grauwe gevels, pokdalig plaveisel en amechtig pruttelende tweetakt-auto’s, is haveloos en deprimerend. De stijve omgangsvormen tussen burger en gezag wekken de lachlust op. De hele samenleving is doordrenkt met achterdocht, wantrouwen, intimidatie en huichelarij. Als een examenklas in Stalinstadt in 1956 naar aanleiding van het neerslaan van de Hongaarse opstand impulsief aan het begin van de les een baldadige twee minuten stilte in acht neemt, is de beer los. Zo’n flagrante uiting van ‘contrarevolutionaire’ agressie kan het gezag (schoolleiding, onderwijsinspectie, minister van onderwijs) natuurlijk niet [Lees meer…]
In de val
Cruciaal in de roadmovie-achtige documentaire The King (VS, 2018) is het moment waarop John Hiatt plaatsneemt op de achterbank van Elvis Presley’s Rolls Royce uit 1963. Zichtbaar ontroerd stelt hij vast: ‘Elvis was trapped’. In de val gelokt door zijn beruchte (oorspronkelijk Nederlandse) manager Colonel Parker, die Elvis uitzoog en belazerde, en hem van een controversiële muzikale oproerkraaier veranderde in een crooner van kerstliedjes. Alles voor het geld. De teloorgang van de rock’n’roll-held Elvis Presley staat in de film model voor de ontmanteling van de ‘American Dream’, aan gruzelementen geslagen door het grootkapitaal en het neoliberale cynisme, uiteindelijk leidend tot de hel waarin de Verenigde Staten nu zijn beland. Veertig jaar na Elvis’ dood leent filmmaker Eugene Jarecki de legendarische Rolls Royce (!) van Presley voor een soort bedevaart van Memphis naar New York, Las Vegas en nog verder. Allerlei landgenoten, muzikanten en anderen, jong en oud, zwart en blank, rijden een stuk mee op de achterbank en treuren over het lot van The King, dat ook het lot is van de hoop die Amerika ooit mocht hebben op een fatsoenlijke samenleving.
Moord en doodslag in het oude Engeland
Op de mooiste feestdag van het jaar ging kleine Mathie Grove naar de kerk om naar het Heilige Woord te luisteren. Sommigen kwamen helemaal in het wit, anderen in paars en blauw. En toen kwam de vrouw van Lord Arnold binnen, [Lees meer…]
De wenende gitaar
Een grootheid, ongetwijfeld, Prince. Maar op de een of andere manier wist hij al die jaren op de OCW-redactie niet de juiste snaar te raken. De beeldspraak is flauw, en in minstens één geval volkomen onjuist. Kijk naar deze video van een concert uit 2004 van een aantal helden uit de recente popgeschiedenis. Als u even niet zo’n trek hebt in Jeff Lynne en Tom Petty (ook alweer dood), scroll dan door naar 3:26 minuten, en onderga hoe een gitaar teder weent. Om tranen van in de ogen te krijgen. [Lees meer…]
Een kreunend ‘heh’
Dat de natuur kan inspireren tot prachtige literatuur zien we aan het Natuurboek van Nescio, dat op deze plaats al talloze malen geciteerd is. Op Schiphol waren een tijd lang van bij wijze van decoratie de fraaiste plantennamen te lezen op de vensters die uitkijken op de start- en landingsbanen. Vogelnamen waren misschien toepasselijker geweest, maar wellicht vreesde men de cynische commentaren van natuurvrienden en milieubeschermers. Gelukkig is er de nieuwe vogelgids Wat vliegt daar?, samengesteld door de Duitse bioloog Detlev Singer. Een zekere André van Loon heeft hem vlekkeloos vertaald in het Nederlands. Uiteraard zijn de vogelnamen zelf al een feest. Dan hebben wij het bijvoorbeeld over de withalsvliegenvanger, de orpheusspotvogel of de taigaboomkruiper. Maar ook de beschrijvingen van het gedrag van de vogels zijn pure poëzie. “IJseenden [Lees meer…]
Liefde als klassenstrijd
Het valt niet mee ook maar enige sympathie op te brengen voor Philippe. Hij is de hele film Un amour impossible (Fr, 2018) door precies de rotzak die hij op het eerste gezicht lijkt te zijn. Een verwend rijkeluiszoon, die de eenvoudige, aantrekkelijke Rachel gebruikt als speeltje, maar nooit met haar zal trouwen. Als ze nou rijk geweest was, ja dan was het een ander verhaal. Hij houdt voet bij stuk (dat moet je hem nageven), ook als Rachel een kind van hem krijgt. Philippe, de schoft, weigert het meisje te erkennen. Toch blijft Rachel van hem houden, ook al is het vanaf het begin een onmogelijke liefde. Als de dochter, Chantal, opgroeit, dringt haar vader zich aan haar op, en zij is in de wolken. Wat jammer nou dat zij hem nu pas goed leert kennen. Hij weet zoveel en is zo welbespraakt. Hoe dichter vader en dochter en naar elkaar groeien, hoe [Lees meer…]