Vanaf het moment dat een onbekend genie uit Ethiopië of Yemen besloot een bes die geiten nerveus en springerig maakt te drogen, malen en met water te begieten, is koffie altijd een van de meest populaire dranken gebleven. Arabische dokters uit die tijd bestempelden het goedje zelfs tot tovenaarsdrank. Doorgewinterde koffiedrinkers als Voltaire, Swift en Kerouac debatteerden in de koffiehuizen over literatuur, filosofie en van alles en nog wat. Van Honoré Balzac wordt zelfs beweerd dat hij bezweken is aan een overdosis koffie (maar het kan ook heel goed syfilis geweest zijn.)
Hoewel koffie in Bachs tijd [Lees meer…]
De witstoel
Van Michelangelo is bekend dat hij voor de plafondschildering van de Sixtijnse Kapel maandenlang achterover op een steiger heeft gelegen. (Toen hij met de eerste helft klaar was en de steiger verplaatst werd naar de andere helft, zag hij tot zijn ontzetting dat hij, gezien van de grond, veel te petieterig had geschilderd. De tweede helft is dan ook veel ruimer opgezet.) Maar hoe ging het eigenlijk met die immense gewelven op tientallen meters hoogte in al die kerken en kathedralen? Daar hadden ze de witstoel voor. In de Grote Kerk van Breda is er een te zien. Een hoogwerker avant la lettre, vergelijkbaar met die bakjes waarin glazenwassers zich tegenwoordig langs de verdiepingen van hoge kantoorgebouwen op en neer bewegen. Hoe werkte dat? Als je goed kijkt, zie je in de gewelven overal gaten. Door die gaten liet men touwen naar beneden zakken, waarmee de witstoel met de schilders tot vlak onder het plafond werden getakeld. Er zijn in Nederland nog maar drie witstoelen over: in Breda, Bolsward en Zwolle. Grappig toeval: op de achtergrond is juist zo’n moderne hydraulische hoogwerker te zien, van waaruit de stormschade aan een hoog glas-in-loodraam wordt gerepareerd.
(On)gelukkige jeugd
Belfast, 1969. Opnieuw laait het geweld op tussen protestanten en katholieken, of in dit geval vooral protestanten tégen katholieken. De straat waarin de protestantse Buddy in de film Belfast (GB, 2021) opgroeit, verandert daardoor op slag van veilig en gezellig in grimmig en gevaarlijk. Zijn ouders proberen zich afzijdig te houden, wat niet meevalt. Met zijn vader telkens twee weken op karwei in Engeland probeert Buddy er samen met zijn moeder en zijn fantastische grootouders het beste van te maken. Is emigratie naar Canada of Australië een optie? Maar hoe moet dat dan met Buddy’s vrienden en de prille liefde voor zijn schoolvriendinnetje. En: opa en oma gaan toch wel mee? Intussen [Lees meer…]
Misvormd door het verleden
William Tell verdient in The Card Counter (VS, 2021) veel geld als rondtrekkende poker- en blackjackprof. Zijn sterke punt is dat hij kaarten kan tellen. In de gevangenis had hij alle tijd om dat te leren. Kennelijk heeft die gevangenis hem ook een impulsenfobie opgeleverd: elke keer als hij een nieuwe motelkamer betrekt, begint hij met al het meubilair in te pakken in zelf meegebrachte witte lakens. Wat hem zo gevoelig heeft gemaakt, blijkt als hij door enkele ontmoetingen wordt geconfronteerd met zijn inktzwarte verleden als ondervrager in de beruchte Abu Ghraibgevangenis in Bagdad. Hij was te zien op de foto’s die van de mishandelingen waren gemaakt en verdween voor tien jaar achter de tralies. Uiteraard wisten de verantwoordelijke hoge piefen de [Lees meer…]
Loutering in de vrieskou
De Finse student Laura is in Moskou verliefd geworden op haar professor Irina en bij haar ingetrokken. Maar het is de vraag of de liefde in gelijke mate van beide kanten komt. Irina maakt Laura warm voor een treinreis naar het verre, koude Moermansk om daar een zeldzaam archeologisch verschijnsel te bezichtigen. Irina zelf moet helaas afhaken wegens drukte. Laura blijkt tot haar schrik haar coupé nummer 6 (Hytti nro 6, Finland, 2021) te moeten delen met een zuipende, rokende, stinkende Russische lomperik. Maar alles went. Naarmate de verstandhouding met haar reisgenoot ontdooit, bekoelt de relatie met Irina, zo blijkt uit hun kille telefoongesprekjes. Een voor een doet Laura tijdens de dagenlange, verpletterend saaie treinreis door de Russische winter min of meer noodgedwongen afstand van [Lees meer…]
Troebel water
Vanavond om 21.20 uur op Canvas. Wat goed dat er films zijn als Spotlight, Official Secrets, The Report en Dark Waters (2019). Niet dat De Macht zich er iets van aan zal trekken dat zijn achterbakse smeerlapperijen aan de kaak worden gesteld. Het is immers allemaal ‘nepnieuws’, en bovendien ‘politiek gemotiveerd’. Maar in elk geval kan het publiek zien hoe we als burgers besodemieterd worden. Hoe de katholieke kerk vuige priesters uit de wind houdt. Hoe we de oorlog tegen Irak ingelogen zijn. Hoe het gemartel van het Amerikaanse leger goedgepraat wordt. En hoe, zoals in Dark Waters (VS, 2019), chemiegigant DuPont wordt aangeklaagd door de koppige jurist Rob Bilott. Hij ontdekt dat DuPont tientallen jaren lang willens en wetens een zeer giftige afvalstof heeft geloosd in oppervlaktewater en op vuilstortplaatsen. Het gevolg: [Lees meer…]
Macbeth kon er eigenlijk niks aan doen
Drie heksen voorspellen generaal Macbeth, net glorieus overwinnaar van Denen en Noren, dat hij op de nominatie staat om koning van Schotland te worden. Om het lot een handje te helpen, maakt hij de huidige koning Duncan een kopje kleiner. Macbeth is koning, tot grote vreugde van zijn vrouw, die nog veel ambitieuzer is dan hij. Al gauw begint Macbeth spijt te krijgen. Gaat dit wel goed allemaal? Hij zoekt de heksen nog eens op, voor nieuwe prognoses. Hij wordt gerustgesteld. Pas als het woud van Birnham opmarcheert naar zijn kasteel, moet hij zich zorgen maken. Haha, een woud dat opmarcheert. Dat zal wel. O ja, zeggen de heksen ook nog: nooit zal Macbeth worden verslagen door een man die uit een vrouw is geboren. Niks aan de hand dus. Tot het oprukkende leger [Lees meer…]
Varkensliefde
Wie zonder al te veel voorkennis de film Pig (2021, met Nicolas Cage in de hoofdrol) gaat kijken, en alleen op een paar foto’s afgaat, verwacht misschien een poëtische vertelling van de vertederende genegenheid die kan bestaan tussen mens en dier. Voor een deel dekt die veronderstelling inderdaad de lading. Het grootste deel van de film gaat echter over de zoektocht van hoofdpersonage Rob, een teruggetrokken zonderling, naar zijn gestolen varken. Dat varken heeft hij nodig om truffels te vinden. Met de verkoop daarvan voorziet hij in zijn levensonderhoud. De zoektocht voert hem langs een aantal mogelijke vindplaatsen, de ene nog bizarder dan de andere. Gaandeweg komen we meer over Robs verleden te weten en ontpopt de film zich mede tot een venijnige aanklacht tegen de wufte sterren-aanstellerij van de haute cuisine. Uiteindelijk blijkt [Lees meer…]
Zeer Fijne Reve
Na vijftien jaar dan toch nog een nieuwe Reve: Zeer Fijne Boy, Brieven aan Jef R (1986-1997). Eindelijk is het gelukt weduwnaar Joop Schafthuizen, die als een hellehond waakt over de literaire erfenis van zijn in 2006 overleden partner, toestemming te ontfutselen voor de publicatie van althans een klein deel van de enorme hoeveelheid Reve-brieven die nog op de plank schijnen te liggen. Een uitgave van belang, want het wordt hoog tijd dat een van Nederlands grootste schrijvers – inmiddels verder weggezakt in het collectieve geheugen dan Tweede Van der Helst – weer eens in de schijnwerpers komt. Televisiemaker Jef Rademakers en Gerard Reve konden het in de jaren tachtig, negentig goed met elkaar vinden en produceerden onder andere een vierdelige tv-serie waarin Reve gevolgd werd op een reis langs een aantal Maria-bedevaartplaatsen. De brieven zijn typisch [Lees meer…]
Berlijn, de wereld en andersom
Eerst stond er het stadsslot van de koning van Pruisen, daarna – ten tijde van de DDR – het Palast der Republik en vandaag de dag weer het stadsslot. Berlijn heeft nu eenmaal vele verledens. Het huidige Humboldt Forum is echter niet een een-op-een replica van het historische paleis. Eigenlijk gaat het alleen om het grondplan en de buitengevel, met ook nog eens een moderne betonnen achterzijde. Uiteraard viel het 680 miljoen euro kostende project lang niet bij iedereen in goede aarde, maar de kans [Lees meer…]