Het hele dorp liep uit toen de parkeerplaats werd geopend. Ze hingen een lintje op om door te knippen. En die grote witte roos op de lichtbak maakte ons leven een stuk lichter. Van een halve mijl konden we het neonlicht al zien. Benzine kostte bijna niks en ze gooiden ook nog je tank vol, controleerden de bandenspanning, checkten de olie en maakten je voorruit schoon. En we poetsten [Lees meer…]
Ode aan het tankstation
Bijna de helft van de benzinepompen in Nederland is inmiddels een onbemande doe-het-zelfpomp, lezen we in de krant. Nog een paar jaar, en er is geen bemand tankstation meer over. En nog weer een tijdje later zijn er helemaal geen pompen meer, als het zo doorgaat met de opkomst van de elektrische auto, en wat er daarna allemaal nog komt. Met dat alles dreigt een stuk cultureel erfgoed van de eerste orde uit het straatbeeld te verdwijnen. De vale lichtbakken van [Lees meer…]
In de waterval
Architect Frank Lloyd Wright kreeg van supermarktmagnaat Edgar J. Kaufmann in 1935 de opdracht een ontwerp te maken voor een buitenhuis ‘zo dicht mogelijk bij de waterval van Bear Run in Pennsylvania’. Wright nam dit wel heel letterlijk op. “Ik wil dat u in de waterval lééft, in plaats van er alleen maar naar te kijken,” zei hij tegen Kaufmann. Het resultaat is Fallingwater, vaak beschouwd als Wrights mooiste ontwerp. [Lees meer…]
New York, 1911
In het begin van de vorige eeuw explodeerde New York in korte tijd naar een stad met vijf miljoen inwoners. Het moet een fantastische, optimistische tijd geweest zijn, waarin gedroomd kon worden van een wereld zonder armoede en oorlog. Er is niemand meer die het kan navertellen, maar gelukkig doken onderstaande filmopnamen op. In haarscherpe beelden zien we hoe het in die tijd toeging op straat in New York. We zien perfect geklede voorbijgangers, kalm en beheerst. Net als tegenwoordig verplaatsten [Lees meer…]
Rechtop lopen, zonder sloffen
Het transport van Primo Levi en zijn Italiaanse lotgenoten is aangekomen in Auschwitz. Het grootste deel van zijn medereizigers is meteen na aankomst afgevoerd naar de gaskamers. De rest moet zich uitkleden en urenlang in de kou staan. Al snel heeft Levi door wat de bedoeling van het Lager is: totale vernietiging van de persoon. Eerst de geest, dan het lichaam. Alles wordt de mens afgenomen. Zijn kleren, zijn schoenen, zijn haar. “Ook onze naam zullen ze ons afnemen: en als we die [Lees meer…]
Zo stierf Emilia
Eindelijk en toch plotseling arriveert de trein met Primo Levi en zijn lotgenoten in Auschwitz. “De deuren werden met geweld opengegooid, door het duister klonken onverstaanbare bevelen en dat barbaarse geblaf van Duitsers die commanderen, dat lucht schijnt te geven aan een eeuwenoude razernij.” Iedereen moest uitstappen en onmiddellijk werden de aangekomenen gescheiden. Mannen van hun vrouwen, moeders van hun kinderen. Een ‘haastige, vluchtige keuze’ bepaalde of iemand nuttig werk kon doen voor het Reich. Zo niet, dan wachtte de gaskamer. “Zo stierf Emilia, drie jaar oud; omdat het de Duitsers klaarblijkelijk een historische noodzaak leek de kinderen van de joden dood te maken. Emilia, het dochtertje van ingenieur Aldo Levi uit Milaan, die een levendig, weetgierig, vrolijk, intelligent kind was; die gedurende de reis in de stampvolle wagon door haar vader en [Lees meer…]
Naar de bodem
In Is dit een mens beschrijft de Joodse Italiaan Primo Levi (1919-1987) hoe hij begin 1944 naar Auschwitz werd gedeporteerd en daar overleefde tot het concentratiekamp in januari 1945 door de Russen werd ontmanteld. Levi schrijft zijn boek om te getuigen. “De geschiedenis van de vernietigingskampen behoort door ieder mens begrepen te worden als een sinister alarmsignaal. De behoefte om de ‘anderen’ ons verhaal te vertellen, de ‘anderen’ deelgenoot te maken, was voor ons, vóór de bevrijding en daarna, een zo onmiddellijke, heftige impuls geworden dat het andere elementaire behoeften om de voorrang streed; mijn boek is geschreven om aan die behoefte te voldoen en dus in de eerste plaats als innerlijke bevrijding.” De eerste hoofdstukken gaan over het dagenlange transport van Modena in Noord-Italië naar Auschwitz. “Er waren twaalf wagons en wij waren met ons [Lees meer…]
Drie akkoorden en de harde waarheid
Rose-Lynn Harlan is wat ze in de countrymuziek een outlaw noemen. Een artiest die wel aansluit bij de Amerikaanse country & western-traditie, maar zich daar tegelijkertijd tegen verzet door een rauwere, minder gepolijste manier van zingen, optreden en leven. In Wild Rose (2019, GB) wil Rose-Lynn dan ook niet horen dat haar muziek country & western wordt genoemd. Het is country. Het motto van dat genre komt van de legendarische Pete Seeger en staat op Rose-Lynns arm getatoeëerd: three cords and the truth. De waarheid is dat Rose-Lynn een groot talent is en vast van plan om het in Nashville helemaal te gaan maken, maar de waarheid is ook dat ze net een jaar in de gevangenis heeft gezeten, twee kinderen heeft en – het meest beroerde – niet in Amerika woont, maar in Glasgow. Het is aandoenlijk en ontroerend om te zien hoe de onaangepaste Rose-Lynn worstelt [Lees meer…]
Je ziet niet wat je ziet
Take Me Somewhere Nice (NL, 2019, Eva Sendijarevic) is zo’n product van de hedendaagse cinema waarin het niet echt lijkt te gaan om het verhaal, maar om de symboliek achter de gebeurtenissen. Wat je dan zien krijgt, zijn flarden. Korte scènes, die plotseling ophouden en die je zelf maar verder moet aanvullen, als je dat zou willen. Kijk maar, je ziet niet wat je ziet, zou je met een knipoog naar de dichter Martinus Nijhoff* kunnen zeggen. Een moeder en een dochter naast elkaar op een ligbed in de zon zijn niet een moeder en een dochter naast elkaar op een ligbed in de zon. Ze zijn twee generaties nieuwkomers, die elkaar letterlijk en figuurlijk moeilijk verstaan. Een pubermeisje op pad naar haar zieke Bosnische vader is niet een pubermeisje op pad naar haar zieke Bosnische vader. Het is de ontwortelde [Lees meer…]
Waanzin op de tenor
Gisteren was het precies 63 jaar geleden dat John Coltrane zich bij het Sonny Rollins Quartet voegde om Tenor Madness op te nemen. Rollins hierover op Twitter: “Hij was een soort priester. Coltrane verprutste geen tijd. Hij deed dingen nooit op een frivole manier. Alles wat hij deed was belangrijk.” In 1956 waren Rollins en Coltrane letterlijk en figuurlijk de toonaangevende tenorsaxofonisten in de moderne jazz. Tenor Madness (op de gelijknamige LP van Rollins) is een [Lees meer…]